قند خون یا گلوکز، قند اصلی موجود در خون است. بدن گلوکز را از مواد غذایی که میخوریم دریافت میکند. این قند یک منبع انرژی مهم برای بدن است و مواد مغذی برای اندامهای بدن، عضلات و سیستم عصبی را فراهم میکند. جذب، ذخیره سازی و تولید گلوکز توسط فرآیندهای پیچیدهای که در روده کوچک، کبد و پانکراس رخ میدهد، به طور مداوم تنظیم میشود.
گلوکز پس از اینکه فرد کربوهیدرات میخورد، وارد جریان خون میشود.
سیستم غدد درون ریز با استفاده از پانکراس کمک میکنند تا سطوح گلوکز خون در حد معمول باشد. پانکراس هورمون انسولین تولید میکند و پس از اینکه فرد پروتئین یا کربوهیدرات مصرف کند آن را به خون ترشح میکند.
انسولین گلوکز اضافی را به شکل گلیکوژن در کبد ذخیره میکند. همچنین پانکراس یک هورمون به نام گلوکاگون تولید میکند که عمل آن عکس انسولین است، یعنی در صورت نیاز قند خون را افزایش میدهد.
وقتی بدن به قند خون بیشتری نیاز دارد، گلوکاگون به کبد پیام میفرستد تا کبد گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند و آن را به داخل جریان خون آزاد کند. این فرایند گلیکوژنولیز نامیده میشود.
در واقع انسولین و گلوکاگون باهم عمل میکنند تا سطح گلوکز خون در حد متعادل باقی بماند.
قند خون نرمال (طبیعی) چیست؟
سطح قند خون طبیعی بعد از حداقل هشت ساعت غذا نخوردن (هشت ساعت ناشتایی)، کمتر از mg/dl 100 است و دو ساعت بعد از غذا خوردن کمتر از mg/dl 140 میباشد.
در طول روز، پایینترین میزان قند خون قبل از خوردن وعدههای غذایی است. برای اکثر افراد بدون دیابت، سطح قند خون قبل از غذا حدود 70 تا 80 میباشد.
برای برخی افراد، 60 طبیعی است و برای بعضی نیز mg/dl 90 مقدار طبیعی است.
این تغییرات در سطوح قند خون، قبل و بعد از غذا، نشان دهنده نحوه جذب و ذخیره گلوکز توسط بدن است.
پس از غذا خوردن، بدن شما کربوهیدراتهای مواد غذایی که مصرف کردید را به قطعات کوچکتر، از جمله گلوکز تبدیل میکند، که روده کوچک میتواند آن را جذب کند.
هایپوگلیسمی (قند خون پایین) چیست؟
هایپوگلیسمی یک شرایط ناشی از میزان بسیار پایین قند خون (گلوکز)، است.
اغلب هایپوگلیسمی طی درمان دیابت به وجود میآید. با این حال، شرایط مختلف بسیار نادری، میتوانند باعث کاهش سطح قند خون افراد مبتلا به دیابت شوند. مانند تب.
هایپوگلیسمی یک بیماری نیست بلکه نشان دهنده یک مشکل در وضعیت سلامت است.
زمانی که سطح قند خون 70 میلی گرم در دسی لیتر (mg / dL) یا 3.9 میلی مول در لیتر (mmol / L) یا کمتر باشد، هایپوگلیسمی تلقی میشود و باید سریعاً درمان شود.
پایین بودن سطح قند خون را یا با غذاهای با قند بالا، نوشیدنی و یا با داروها به حد طبیعی میرسانند، اما درمان درازمدت نیاز به شناسایی علت اصلی هایپوگلیسمی دارد.
علائم هایپوگلیسمی
اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد، علائم و نشانههای آن ممکن است موارد زیر باشد:
- ضربان قلب نامنظم
- خستگی
- پوست رنگ پریده
- لرزش
- اضطراب
- عرق کردن
- گرسنگی
- بیقراری
- احساس سوزن سوزن شدن در اطراف دهان
هایپرگلیسمی (قند خون بالا) چیست؟
قند خون بالا یا هایپرگلیسمی بر افراد مبتلا به دیابت تأثیر میگذارد. عوامل متعددی میتوانند سبب هایپرگلیسمی در افراد مبتلا به دیابت شوند که به برخی از آنها در زیر، اشاره شده است.
- نوع غذا و فعالیتهای بدنی
- بیماری
- داروهای غیردیابتی
- قطع کردن یا مصرف نکردن داروهای کاهش دهنده گلوکز
درمان هایپرگلیسمی بسیار مهم است، زیرا اگر درمان نشود، میتواند منجر به عوارض جدی شود که نیاز به مراقبتهای اورژانسی دارند مانند کمای دیابتی.
عوارض هایپرگلیسمی
هایپرگلیسمی دائم در بلند مدت، حتی اگر شدید نباشد، می تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- آسیب به چشم
- آسیب به کلیهها
- آسیب به اعصاب
- ایجاد مشکلات قلبی
علائم هایپرگلیسمی
هایپرگلیسمی زمانی که مقدار گلوکز به طور قابل توجهی بالا نرود، علائمی ایجاد نمیکند. این میزان معمولاً بیشتر از 180 تا 200 میلیگرم در دسی لیتر (mg / dL) و یا 10 تا 11 میلی مول در لیتر (mmol / L) میباشد.
علائم هایپرگلیسمی به آرامی طی چند روز یا چند هفته نمایان میشوند. هرچه مدت زمان بیشتری سطح قند خون بالا باشد، علائم جدیتر میشوند. با این حال، برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 برای مدت زمان طولانی، علیرغم افزایش سطح قند خونشان، هیچ علائمی ندارند.
علائم و نشانههای اولیه که تشخیص زودهنگام آنها در درمان سریع این شرایط به شما کمک میکند، شامل موارد زیر میباشد:
- ادرار مکرر
- افزایش تشنگی
- تاری دید
- خستگی
- سردرد
مقدار نرمال قند خون
قند خون نرمال در حالت ناشتا :
برای افراد مبتلا به دیابت : 130-80 میلیگرم بر دسی لیتر
برای افراد بدون دیابت : 99-70 میلیگرم بر دسی لیتر
میزان قند خون نرمال در طول روز
قند خون نرمال دو ساعت بعد از غذا :
برای افراد مبتلا به دیابت : کمتر از 180 میلیگرم بر دسی لیتر
برای افراد بدون دیابت : کمتر از 140 میلیگرم بر دسی لیتر
HbA1c:
آزمایش طولانی مدت گلوکوز وجود دارد که به هموگلوبین HbA1c, A1C و A1c معروف است. این آزمایش مقدار متوسط دو سه ماه اخیر را تعیین می کند. HbA1c به صورت درصد بیان می شود .
برای افراد مبتلا به دیابت : 7% یا کمتر
برای افراد بدون دیابت : کمتر از 7/5 %
نتیجه آزمایش قند خون و میزان گلوکز خون
قند خون نرمال در دیابت بارداری
قند ناشتا و قبل از غذا : 92 میلیگرم بر دسی لیتر
بعد از غذا:120 میلیگرم بر دسی لیتر
قند نرمال در مادر باردار با دیابت قبلی
قند ناشتا و قبل از غذا : 99 -60 میلیگرم بر دسی لیتر
بعد از غذا: 129-100 میلیگرم بر دسی لیتر
HA1c: کمتر از 6 درصد
قند خون نرمال در بارداری چند است؟
آزمایش قند خون
با انجام آزمایش خون نوک انگشت، می توانید مقدار گلوکز و قند خون را اندازه گیری کنید . می توانید برای اندازه گیری قند خون یک سنسور به زیر پوست بگذارید ، به این روش اندازه گیری CGM می گویند.
آزمایش خون به صورت مرتب برای افرادی که انسولین تزریق می کنند، باید انجام شود .
برای کنترل قند خون می توانید بعد از خوردن غذاهای مختلف یا انجام فعالیت های مختلف مقدار گلوکوز را اندازه گیری کنید . مقدار قند خون بسته به مقدار و نوع غذا افزایش می یابد. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که انسولین تزریق نمی کنند، می توانند در مواقع مختلف قند خونشان را اندازه بگیرند. اغلب افراد مبتلا به دیابت نیازی به آزمایش بین وعده های غذایی ندارند، مگر اینکه مصرف داروهای دیابت داشته باشند که می توانند قند خون را کاهش دهند.
اندازه گیری میزان قند خون
بهتر است افراد دیابتی بلافاصله پس از بیدار شدن، قند خون ناشتا را اندازه گیری کنند. همچنین ممکن است برای تست قند خون قبل از غذا یا گاهی 2 ساعت پس از غذا، قند خون نرمال یعنی زمانی که قند خون به حالت طبیعی بازگشته است، مناسب باشد.
با برنامه ریزی آزمایش انجام دهید. آزمایش روزانه در یک زمان به شما اطلاعات سودمندی نمی دهد مثلا پس از تغییر قرص یا استفاده از دارویی خاص قند خونتان را اندازه بگیرید.