وازکتومی و توبکتومی چیست؟ درباره بستن لوله‌های باروری در مردان و زنان بیشتر بدانید

وازکتومی و توبکتومی دو عملی است که به ترتیب در مردان و زنان برای پیشگیری از بارداری و عقیم‌سازی افراد انجام می‌شود. این عمل‌ها هم به‌صورت سرپایی و هم به‌صورت بستری در بیمارستان قابل‌انجام است. در ادامه این مطلب از بلاگ داروخانه آنلاین دارودراگ، با جزئیات هر دو عمل بیشتر آشنا خواهیم شد.

در عمل وازکتومی مردان، لوله‌های اسپرم قطع می‌شوند

وازکتومی چیست؟

عمل وازکتومی مردان یا مجرا-برداری، عملی کوچک است که در مردان برای پیشگیری از بارداری در مطب انجام می‌شود. این عمل باعث می‌شود تا اسپرم نتواند در هنگام انزال، وارد مایع منی شود. در نتیجه، از باردار شدن زنان جلوگیری می‌کند. توجه کنید این عمل هیچ خللی در رسیدن به انزال و ارگاسم ایجاد نمی‌کند.

عمل توبکتومی چیست؟

توبکتومی بستن لوله‌های رحم در خانم‌هاست که از انتقال تخمک به داخل رحم جلوگیری می‌کند. همچنین با انجام توبکتومی، از رسیدن اسپرم به لوله رحم و ایجاد لقاح نیز جلوگیری می‌شود. برای این عمل نسبتا ساده، روش‌های جراحی‌های مختلفی وجود دارد که هم با بیهوشی عمومی و هم بی‌حسی موضعی امکان‌پذیر است. به‌طورکلی، دو روش جراحی که بیشتر رایج است، جراحی مینی لاپاراتومی و لاپاراسکوپی است.

لطفا دقت کنید که بستن لوله‌ها در مردان ساده‌تر، کم ‌هزینه‌تر و کم‌ عارضه‌تر از بسته لوله‌ها در زنان است.

حال سوال اینجاست که آیا امکان بازگشت توبکتومی (امکان باروری پس از بسته لوله‌ها) وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت به‌رغم دائمی بودن این روش، امکان بازگشت‌پذیری باروری طی یک جراحی ظریف و دقیق و به دست متخصص زنان ماهر، وجود دارد ولی در بهترین و موفق‌ترین حالت، این امکان تنها 70% است که این میزان احتمال در صورت مشکلاتی مانند عفونت، تنبلی تخمدان‌ها و غیره تا حد زیادی کاهش می‌یابد. بعلاوه، احتمال بارداری خارج از رحم پس از انجام توبکتومی بسیار زیاد است، لذا این افراد باید از همان مراحل ابتدای باروری تحت‌نظر باشند تا در صورت تشخیص حاملگی خارج از رحم، اقدامات لازم صورت گیرد.

در عمل توبکتومی زنان، لوله‌های رحم بسته می‌شود

عوارض وازکتومی و توبکتومی

یقیناً عملی در حد و اندازه وازکتومی و توبکتومی، باید عوارض و محدودیت‌های بعد از عمل را هم داشته باشد. در ادامه به بیان این عوارض می‌پردازیم.

عوارض وازکتومی در مردان

این روش، یک روش بسیار بی‌خطری است که عوارض شایعی ندارد. رایج‌ترین عوارض این عمل کبودی، تورم، التهاب و عفونت است که در بیشتر موارد چندان جدی نیست ولی در صورت مشاهده، بهتر است حتما به پزشک خود اطلاع دهید. دقت کنید این عمل هیچ‌گونه تاثیر منفی یا مثبتی روی سطح تستوسترون، اوج لذت جنسی، میل جنسی یا دیگر بخش‌های زندگی جنسی ندارد.

بیشتر بخوانید: بهترین قرص تقویتی برای افزایش میل جنسی مردان+راه های تقویت قدرت نعوظ

گرچه عوارض وازکتومی بسیار نادر است ولی در صورت بروز عوارض زیر، سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• تب و لرز که نشان‌دهنده عفونت در بدن است
• سخت شدن ادرار
• قرمز شدن، درد مزمن، خونریزی، تورم و داشتن ترشح در محل زخم
• ادامه‌دار بودن درد حتی با وجود مصرف مسکن.

عوارض توبکتومی

نیازمند عمل جراحی است؛ بنابراین همانند دیگر عمل‌ها امکان خونریزی، عفونت در محل جراحی، آسیب به مثانه، امکان سوراخ شدن یا پارگی رحم، سوراخ شدن رگ‌های اصلی یا ضربان قلب نامنظم وجود دارد.
همیشه احتمال بارداری خارج از رحم پس از بستن لوله‌های فالوپ وجود دارد که خطرات خاص خود را به همراه دارد.
بازگشت‌پذیری باروری پس از بستن لوله رحم، بسیار پرهزینه خواهد بود.
از انتقال بیماری مقاربتی و عفونی جلوگیری نمی‌کند؛ بنابراین، پس از انجام این عمل، رابطه جنسی باید همچنان محافظت شده باشد.
درصورتی‌که پس از توبکتومی با یکی از عوارض زیر روبه‌رو شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید:

• تب بالای 38 درجه نشانه وجود عفونت در محل جراحی است
• در صورت ازبین‌نرفتن درد، تورم تا یک هفته پس از عمل
• وجود خون و عفونت در ناحیه عمل تا یک هفته
• احساس ضعف و گیجی بسیار شدید به‌ویژه در روزهای اول پس از عمل

انجام این عمل در برخی از شرایط راحت‌تر انجام می‌شود:

• به فاصله 40 تا 50 روز پس از زایمان (ترجیحا زایمان طبیعی)
• هنگام عمل جراحی سزارین
• در 2 هفته اول سیکل قاعدگی در صورت باردار نبودن

بیشتر بخوانید: چگونه با کمک مکمل دردهای دوران قاعدگی را قابل تحمل‌تر کنیم؟

عمل توبکتومی چگونه است؟

رایج‌ترین شکل‌های عمل توبکتومی به قرار زیر است:

• لاپاراسکوپی: در این عمل، در شکم یا ناحیه لگن برش‌های کوچکی ایجاد می‌شود. در ابتدا، شکم با گاز پر می‌شود و سپس دستگاه لاپاراسکوپ را داخل آن قرار می‌دهند.
• لاپاراتومی: این روش را زمانی به کار می‌برند که لاپاروسکوپی جوابگو نباشد. در این روش، به روش سنتی روی شکم شکافی ایجاد می‌شود تا بتوان به ناحیه مورد نظر دسترسی داشت.
• مینی لاپاراتومی: این روش، ساده‌ترین روش‌هاست و شکل تغییر یافته توبکتومی است. کار با برشی کوچک انجام می‌شود. به دلیل خطرات کم این روش و کارایی موثرتر، نسبت به دیگر روش‌ها ترجیح داده می‌شود.

به‌طورکلی، در هر سه روش گفته شده در بالا، بین 1 تا 3 سانتی‌متر برش در زیر شکم ایجاد می‌شود. سپس قسمتی از لوله‌های رحمی (مسیر فالوپ) را برش زده و معمولا توسط نخ، حلقه یا کلیپس مسدود می‌شود.

بیشتر بخوانید: بهترین قرص تقویتی افزایش میل جنسی در زنان

توبکتومی مناسب چه افرادی است؟

در صورتی که در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرید، در انجام عمل توبکتمی، محتاط باشید. 

• افرادی که باردار شدن برایشان خطرناک است.
• کسانی که به هر دلیل، علاقه‌ای به بچه‌دار شدن ندارند.
• افراد بالای 35 سال که نیاز به بچه‌دار شدن ندارد. دقت کنید حاملگی بالای 35 سال می‌تواند حاملگی پرخطری باشد.
• کسانی که در رابطه پایدار هستند و جلوگیری از بارداری تصمیم هر دو نفرشان است؛ بنابراین، اگر احتمال می‌دهید که ممکن است در آینده زندگی متفاوتی داشته باشید، این تصمیم مناسب شما نیست.

وازکتومی و توبکتومی هیچ تاثیری روی میل جنسی و کیفیت رابطه جنسی زوجین ندارد

آیا وازکتومی و توبکتومی روی میل جنسی تاثیر می‌گذارد؟

وازکتومی و توبکتومی هیچ تاثیر منفی روی میل جنسی افراد ندارد. در وازکتومی، بیضه‌ها همچنان قادر به تولید تستوسترون هستند، بنابراین روی توانایی نعوظ یا میل جنسی افراد هیچ تاثیر سوئی ندارد. تنها تفاوت این است که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد. البته همانند قبل، بدن اسپرم تولید می‌کند ولی این اسپرم‌ها بدون هیچ ضرری جذب بدن می‌شوند.

یک هفته پس از عمل توبکتومی، می‌توان رابطه جنسی برقرار کرد. این عمل، کیفیت رابطه را زیر سوال نمی‌برد تنها راه انتقال اسپرم به تخمک و لقاح را مسدود می‌کند. حتی اگر با عوارض عمل روبرو شدید و میل جنسی‌تان کاهش پیدا کرد، می‌توانید خرید محصولات جنسی از دارودراگ را امتحان کنید. 

مراقبت‌های بعد از عمل

با انجام مراقبت‌های زیر می‌توانید خیلی سریع در دوران نقاهت، بهبود پیدا کنید. 

مراقبت‌های لازم بعد از وازکتومی

• یک کیسه یخ در شب قبل از عمل و روز عمل، هر چند ساعت یکبار روی بیضه‌ها قرار دهید. دقت کنید هر بار بیش از 20 دقیقه کیسه یخ را روی بیضه‌ها قرار ندهید.
• 24 ساعت پس از عمل، تمامی پانسمان درون محافظ ورزشی را باز کنید و تنها یک یا دو گاز تمیز روی محل زخم باقی بگذارید.
  برای یک هفته از محافظ استفاده کنید.
• یک روز پس از عمل، می‌توانید استحمام کنید ولی باید پس از استحمام، بلافاصله زخم را خشک و تمیز کنید تا عفونت نکند.
• رابطه بعد از وازکتومی تا یک هفته ممنوع است. زیرا زخم‌های التیام نیافته در هنگام انزال، باعث درد و ناراحتی فراوانی در بیضه‌ها می‌شوند.
• پس از 2 روز می‌توانید به سر کار بازگردید ولی نباید کارهای سنگین انجام دهید. برای انجام کارها یا فعالیت‌های ورزشی باید تا یک هفته صبر کنید.
• نیازی به کشیدن بخیه‌ها نیست زیرا جذب پوست می‌شوند.

مراقبت‌های لازم پس از توبکتومی و بستن لوله‌های رحم در زنان

• انجام فعالیت‌های سبک به مدت یک هفته پس از عمل
• استراحت مطلق پس از عمل به مدت 2 تا 3 روز
• استحمام روزانه
• تمیز و خشک نگه‌داشتن محل زخم
• عدم برقراری رابطه جنسی حداقل 1 هفته پس از عمل
• درصورتی‌که جراحی از طریق واژن انجام شده باشد، ورود هر چیز به داخل واژن به مدت 2 هفته ممنوع است تا از بروز عفونت جلوگیری شود.

وازکتومی و توبکتومی برگشت‌پذیر است؟

وازکتومی تا 99% از احتمال بارداری جلوگیری می‌کند. اگر فرد به هر دلیل، پس از انجام وازکتومی، قصد باروری داشته باشد، می‌تواند با عمل پیوند مجدد لوله واز جریان اسپرم را دوباره وارد مایع منی کند. البته اگر فرد می‌تواند از روش‌هایی مانند IVF، یا روش‌های آزمایشگاهی مانند گرفتن اسپرم از اپیدیدیم یا بیضه به روش TESA، PESA یا TESE استفاده کرد.

در مورد بازگشت توبکتومی باید گفت عمل توبکتومی یک روش عقیم‌سازی دائمی در زنان است که با هزینه نسبتا کم قابل‌انجام است ولی بازگشت از آن، حداقل 10 برابر هزینه دارد. بعلاوه، اثرات مخرب زیادی به همراه دارد زیرا قرار است لوله بسته شده از طریق روش میکروسکوپی باز شود. مشکل اینجاست به واسطه عمل توبکتومی، لوله آسیب دیده و مژک‌هایی که به بارور شدن کمک می‌کنند تا حد زیادی از میان رفته‌اند؛ بنابراین، خیلی اوقات فرد دیگر نمی‌تواند بارور شود. به‌طورکلی، در بهترین شرایط احتمال باروری بین 50 تا نهایت 70 درصد است.

در آخر

تصمیم برای جلوگیری از بارداری دائمی، یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین تصمیم‌هایی است که نمی‌توان به‌سادگی از آن برگشت؛ بنابراین، اکیدا توصیه می‌کنیم قبل از هر اقدامی، به‌خوبی ابعاد تصمیم خود را سبک‌وسنگین کنید. زیرا بازگشت از این تصمیم، هزینه و بهای زیادی برایتان در پی خواهد داشت. اگر به هر دلیلی مطمئن نیستید که آیا در آینده نیز همچنان بر این تصمیم خود پابرجا هستید یا خیر، به دیگر راه‌های پیشگیری از بارداری فکر کنید. این روش‌ها، خطرات و تبعات کمتری در پی دارند.