خانه وبلاگ

زخم بستر یکی از مشکلات شایع در سالمندان زمین‌گیر یا کسانی است که دچار قطع نخاع شده‌اند یا به هر دلیل دیگری مجبورند مدت‌های طولانی در تخت باقی بمانند. زخم بستر مراحل و درجات مختلفی دارد و مراحل پیشرفته آن می‌توانند بسیار دردناک و خطرناک باشند. در این مقاله از بلاگ داروخانه آنلاین دارودراگ بیشتر با این معضل آشنا می‌شویم و راه حل‌های ساده‌ای نیز برای جلوگیری از این اتفاق داریم.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر در واقع به آسیب‌های پوستی و موضعی گفته می‌شود که پوست و بافت زیرین را تحت تأثیر قرار می‌دهند. دلیل اصلی این زخم‌ها فشار طولانی مدت و‌ اصطکاک در اثر بی‌حرکت ماندن بیمار است. کمبود جریان خون و اکسیژن در ناحیه آسیب دیده که منجر به آسیب بافتی و مرگ سلولی می‌شود و شدت و اثرات آن می‌تواند بسیار گسترده باشد. از قرمزی سطحی پوست گرفته تا زخم های عمیق و باز که به ماهیچه‌ها و استخوان‌ها گسترش می‌یابد، تاثیرات زخم بستر ممکن است بسیار شدید باشد. چهار مرحله یا درجه اصلی در زخم بستر وجود دارد:

مرحله اول زخم بستر

در مرحله اولیه زخم بستر،‌پوست تغییر رنگ می‌دهد و قرمز می‌شود که شاید در پوست‌های تیره چندان هم به نظر نرسد. به علاوه پوست ممکن است کمی گرم‌تر از نواحی دیگر به نظر برسد و وقتی آن را فشار دهید، قرمزی محو نشده و پوست سفید نمی‌شود که نشان دهنده عدم گردش خون مناسب در این بخش است. ناحیه آسیب دیده همچنین ممکن است دردناک باشد یا احساس خارش در آن وجود داشته باشد.

مرحله دوم زخم بستر

در این مرحله زخم بستر لایه خارجی یا اپیدرم پوست را درگیر می‌کند و در صورت پیشرفت به بخشی از لایه زیرین یا درم نیز می‌رسد. این زخم ممکن است شبیه یک تاول،‌ ساییدگی یا زخمی کم عمق به نظر می‌رسد. از نظر حسی نیز ممکن است دردناک باشد و در مواردی مایع شفاف یا چرک مانند نیز ترشح کند.

مرحله سوم زخم بستر

زخم بستر در این مرحله تمام ضخامت پوست را در بر می‌گیرد و به بافت زیر جلدی زیر گسترش می‌یابد، تا جایی که حتی ممکن است بافت چربی نیز در داخل زخم قابل مشاهده باشد. زخم بستر مرحله سوم کاملا شکل دهانه مانندی دارد و قابل تشخیص است، همچنین خطر عفونت در این مرحله به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

مرحله چهارم زخم بستر

در پیشرفته‌ترین مرحله، زخم بستر به لایه‌های بافت عمیق‌تر مانند ماهیچه، تاندون یا استخوان نفوذ می‌کند. در این مرحله زخم عمیق است و صدمات زیادی مشهود است. عوارض شدید از جمله عفونت و استئومیلیت (عفونت استخوان) در این مرحله شایع است و چنین زخم‌هایی برای بیمار به شدت خطرناک خواهد بود.

 

بیشتر بخوانید:  بهترین مکمل ها برای افزایش طول عمر کدامند؟

 

دلایل و عوامل ایجاد زخم بستر

قبل از پیشگیری از زخم بستر، باید بدانیم که چه چیزی باعث بروز این بیماری می‌شود. علت اصلی ایجاد این زخم فشار شدید بر روی پوست است که جریان خون و مواد مغذی را محدود می‌کند. سه عامل اصلی که منجر به زخم بستر می شوند عبارتند از:

• فشار: فشار اعمال شده جریان خون و سایر مواد مغذی را به پوست مسدود می‌کند و در نتیجه باعث ضعف و مرگ پوست و بافت‌های مجاور می‌شود.
• تنش برشی: هنگامی که دو سطح در تماس در جهت مخالف حرکت می‌کنند، مثلا زمانی که بیمار روی تخت است، برش اتفاق می‌افتد. برش پوست را فرسوده کرده و آن را آسیب پذیر می‌کند.
• اصطکاک: مالش سطحی به سطح دیگری منجر به اصطکاک می‌شود، مثلاً روی تخت. مانند برش، اصطکاک پوست را ضعیف می‌کند و آن را مستعد ابتلا به زخم بستر می‌کند.
• عوامل دیگری نیز وجود دارند که احتمال ابتلا به زخم بستر را افزایش می‌دهند:
• سن: افراد مسن بیشتر مستعد ابتلا به زخم بستر هستند زیرا پوست آن‌ها نازک‌تر و انعطاف‌پذیرتر از دیگران است، بنابراین نمی‌تواند فشار وارده را تحمل کند.
• بی تحرکی: فلج، آسیب نخاعی یا سایر شرایطی که حرکت را محدود می‌کند می‌تواند باعث ایجاد زخم بستر شود. در این شرایط بیمار نمی‌تواند به راحتی جا به جا شود و فشار روی نقاط مشخصی برای مدت‌های طولانی باقی می‌ماند.
• کمبود آب و تغذیه نامناسب: بیمار برای حفظ سلامت و استحکام پوست به مواد مغذی نیاز دارد. کم آبی به راحتی پوست را خشک کرده و حالت ارتجاعی آن را از بین می‌برد که احتمال آسیب را شدیدتر خواهد کرد.
• اختلال در جریان خون: برخی شرایط پزشکی مانند دیابت بر جریان خون تأثیر می‌گذارد، پوست را از مواد مغذی محروم کرده و آن را آسیب پذیر می‌کند.

پیشگیری از ایجاد زخم بستر

با ایجاد روش‌هایی برای جلوگیری از دلایلی که در بالا توضیح داده شد،‌ می‌توان ریسک ایجاد زخم بستر را بسیار کم‌تر کرد. در ادامه بیشتر با این روش‌ها آشنا می‌شویم.

جا به جایی مکرر بیمار

شکی نیست که مهم‌ترین عامل پیشگیری از زخم بستر، تکان دادن بیمار و جلوگیری از ساکن ماندن او در یک حالت است. حرکت یا در صورت امکان ورزش و نرمش باعث تقویت گردش خون شده و گردش خون نیز به جلوگیری از ایجاد زخم بستر کمک می‌کند. البته که این راه پیشگیری به چیزی فراتر از بیرون آمدن از رختخواب و سوار شدن بر ویلچر نیاز دارد. زخم بستر ممکن است در استخوان دنبالچه، لگن، شانه‌ها یا پاشنه‌ها به دلیل نشستن طولانی مدت روی ویلچر ایجاد شوند، بنابراین تنوع در حرکت کلیدی است. در نتیجه هرچند استفاده از ویلچر برای افراد مسن خوب است، اما می‌توان به آن‌ها کمک کرد تا برای کاهش فشار روی صندلی‌های بالشتک‌ دار بشینند یا طرز نشستن را تغییر دهند.

چک کردن مداوم پوست برای علایم زخم بستر

پوست باید به طور مکرر برای علائم زخم بستر بررسی شود زیرا این نوع زخم ممکن است حتی در کمتر از چند ساعت ایجاد شود. به طور مثال یک فرد سالم هنگام رانندگی یا نشستن طولانی ممکن است متوجه قرمزی یا ایجاد سوزش یا فشار شود و کمی خود را تکان دهد، در حالی که همین علایم در صورت طولانی شدن ممکن است منجر به زخم بستر شوند. بنابراین مهم است که پرستار یا فرد مراقبت کننده، حواسش به علایم باشد و در صورت دیدن هر مشکلی اقدام به حل آن کند.

از رخت خواب مخصوص یا موارد جانبی استفاده کنید

بسته به نیاز بیمار، می‌توان برای کاهش فشار وارد شده به نواحی حساس بدن، از تجهیزات مختلفی استفاده کرد که معروف‌ترین آن‌ها تشک‌های مخصوص بادی یا روکش‌های خاص، تشک یا بالش مموری فوم و همچنین کوسن‌های مخصوصی است که به بیمار کمک می‌کند به راحتی به پهلو دراز بکشد. به جز این‌ها تخت‌های مخصوص با قابلیت تغییر حالت هم وجود دارند که برای بیماران با شرایط خاص مناسب هستند.

 

بیشتر بخوانید: هورمون استروژن چیست؟ آشنایی با هورمون های جنسی زنانه

 

تمیز و خشک نگه داشتن پوست

بی اختیاری یکی از بزرگترین عوامل مرتبط با ایجاد زخم بستر است. وقتی مدفوع یا ادرار در تماس با پوست بماند، اسیدها و آنزیم‌های موجود در آن‌ها سریع‌تر از حد معمول شروع به تخلیه و تخریب پوست می‌کنند. هنگامی که این موضوع با عدم توانایی بیمار برای تغییر موقعیت خود ترکیب شود، ممکن است زخم فشاری در ناحیه پرینه سریع‌تر ایجاد شود.

اگر ناحیه‌ای از پوست قرمز شده باشد، ممکن است مراجعه کننده دچار زخم بستر مرحله اول شده باشد. در چنین حالتی می‌توان با یک درمان مناسب مانند استفاده از کرم‌های مخصوص و ماساژ دادنشان این حالت را از بین برد و پوست را کمی ریلکس کرد. البته که این کار نیاز به تکان خوردن بیمار را از بین نمی‌برد اما استفاده از کرم‌هایی مانند پماد درمان زخم بستر حالوما سینامه و یا کرم بریر کامفیل کلوپلاست زخم بستر به شدت موثر است.

حفظ رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی سالم برای بیمار اهمیت بسیاری دارد، هم از جهت کمک به سیستم گوارشی یالم و هم از نظر مواد مغذی که به بدن او می‌رساند. رژیم غذایی دارای مواد غذایی مفید همچنین به درمان راحت‌تر زخم بستر کمک می‌کند و علی‌الخصوص بیماران دارای دیابت به شدت باید از این نظر تحت کنترل قرار بگیرند.

کنترل بیماری‌های مزمن

بسیاری از بیماری‌های داخلی خود می‌توانند روی زخم بستر و تشدید شدن آن تاثیر بگذارند. بنابراین بسیار مهم است که چنین شرایطی با دقت مدیریت شوند. در واقع هر شرایطی که بر عملکرد سیستم قلبی عروقی تأثیر بگذارد، ممکن است منجر به گردش خون ضعیف‌تر و خطر بیشتر ایجاد زخم بستر منجر شود. به طور مثال مصرف مایعات در افراد مبتلا به نارسایی قلبی و رعایت محدودیت‌های غذایی در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی اهمیت بسیاری دارد.

 

بیشتر بخوانید: بهترین راه های تسکین درد مفاصل چیست؟ +معرفی بهترین داروها

 

جمع بندی

زخم بستر عمدتا در اثر بی‌تحرکی و ضعیف شدن پوست رخ می‌دهد. این بیماری چهار مرحله مختلف دارد و ریسک عفونت و عوارض ثانویه نیز در آن وجود دارد. به همین دلیل در این مقاله تعدادی از بهترین راه‌های پیشگیری از زخم بستر را بیان کردیم که می‌تواند توسط همراه بیمار یا پرستار مورد استفاده قرار گیرد تا از ایجاد این عارضه جلوگیری شود.