کم خونی، مشکلات و راه‌های درمان خانگی

برخلاف تصور عوام، بیماری کم‌خونی به‌ معنای کاهش حجم خون نیست. سلول‌های خونی از پروتئین هموگلبین و آهن ساخته شده‌اند که وظیفه‌شان انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن است. کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول قرمز کافی برای اکسیژن‌رسانی نداشته باشید. به این وضعیت اصطلاحاً کم‌خونی، آنمی (Anemia) یا فقر الدم گفته می‌شود. کم‌خون بودن به این معناست که گاهی بیش از حد معمول احساس خستگی یا سرما می‌کنید یا رنگ‌پریده به‌نظر می‌رسید. البته این علائم دلایل کافی برای کم‌خونی نیست. برای تشخیص دقیق کم‌خونی باید به پزشک مراجعه کنید. اما کم‌خونی چه علائم دیگری دارد؟ انواع کم‌خونی کدامند؟ غذاهای مضر برای کم‌خونی چیست؟ و چه راه‌های درمانی برای کم‌خونی وجود دارد؟ با داروخانه آنلاین دارودراگ همراه باشید تا به زبان ساده و علمی کم‌خونی، مشکلات و راه‌های درمان خانگی آن را بررسی کنیم.

انواع کم‌خونی را بشناسید

انواع مختلفی از کم‌خونی وجود دارد:

• کم‌خونی پرنیشیوز (Pernicious anemia)
• کم‌خونی همولیتیک (Hemolytic anemia)
• کم‌خونی سلول داسی شکل (Sickle cell anemia)
• کم‌خونی دیاموند-بلک‌فان (Diamond-Blackfan anemia)
• کم‌خونی آلپاستیک (Aplastic anemia)
• کم‌خونی فانکونی (Fanconi anemia)
• کم‌خونی مدیترانه‌ای (Mediterranean anemia)
• کم‌خونی گیاهخواری یا وگن (Vegetarian or vegan anemia)
• کم‌خونی فقر آهن (iron-deficiency anemia)

برخی از این کم‌خونی‌ها حاد، ژنتیکی و نادر هستند و برخی مانند کم‌خونی گیاهخواری یا وگن به‌خاطر سبک زندگی ایجاد می‌شوند. کم‌خونی ناشی از فقر آهن، رایج‌ترین و شایع‌ترین نوع کم‌خونی است. چیزی که بین همه انواع کم‌خونی مشترک می‌باشد، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون در حال گردش است. به یکی از دلایلی زیر، سطح گلبول‌های قرمز خون پایین می‌آید:

• بدن نمی‌تواند به اندازه کافی هموگلوبین تولید کند
• بدن هموگلوبین تولید می‌کند اما هموگلوبین کارایی لازم را ندارد
• بدن به اندازه کافی سلول خونی تولید نمی‌کند
• بدن به سرعت سلول‌های قرمز خون را تجزیه می‌کند

کم‌خونی چقدر شایع است؟

کم‌خونی بیش از دو میلیارد نفر در سطح جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که بیش از ۳۰ درصد از جمعیت کل جهان را شامل می‌شود. این بیماری مخصوصاً در کشورهایی که منابع کمی دارند، شایع است اما بسیاری از مردم کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی نیز با آن درگیرند. مثلاً در ایالات متحده امریکا، کم‌خونی شایع‌ترین بیماری خونی است. تخمین‌زده می‌شود، ۳ میلیون امریکایی به آن مبتلا هستند.

چه افرادی بیشتر به کم‌خونی مبتلا می‌شوند؟

طبق تحقیقات، هر کسی ممکن است به کم‌خونی مبتلا شود، اما گروه‌های زیر بیشتر در معرض خطر هستند:

زنان: از دست دادن خون در دوران پریودی و زایمان می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. این امر به ویژه اگر پریودی شدید یا بیماری‌هایی مانند فیبروم دارید، بیشتر احتمال دارد.

کودکان در سنین ۱ تا ۲ سال: بدن هنگام تجربه جهش رشد به آهن بیشتری نیاز دارد.

نوزادان: معمولاً وقتی از شیر گرفته می‌شوند و شروع به غذا خوردن می‌کنند، آهن کمتری دریافت می‌کنند. زیرا آهن مورد نیاز خود را به اندازه کافی از غذاهای جامد دریافت نمی‌کنند.

افراد بالای ۶۵ سال: این افراد به‌خاطر رژیم غذایی فاقد آهن و برخی بیماری‌های مزمن، دچار کم‌خونی می‌شوند.

افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند: این داروها شامل داروهایی مانند آسپیرین، کلوپیدوگرل (Plavix)، وارفارین (Coumadin)، محصولات هپارین، apixaban (Eliquis)،بتریکسابان (BevyxXa)، dabigatran (Pradaxa)، edoxaban (Savaysa) و rivaroxaban (Xarelto) است.

علائم و نشانه‌های کم‌خونی چیست؟

علائم و نشانه‌های مختلفی در انواع کم خونی مانند خستگی، تنگی نفس و احساس سرما وجود دارد. موارد دیگر عبارتند از:

• سرگیجه یا ضعف
• سردرد
• التهاب زبان
• پوست رنگ‌پریده، خشک یا کبود
• حرکت ناخواسته در ساق پا (سندرم پاهای بی قرار)
• ضربان قلب سریع

بیشتر بخوانید: کمبود ویتامین دی چه عوارضی دارد؟

چگونه کم‌خونی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

شاید شنیده باشید که کمبود آهن با جویدن یخ مرتبط است، که بیراه هم نیست. جویدن یخ نشانه پیکا یا هرزه‌خواری است. اختلالی که در آن چیزهایی که غذا نیستند (مانند گچ یا خاک) خورده می‌شوند. پیکا هم یکی از نشانه‌های کمبود آهن است که اغلب در کودکان کم‌خون مشاهده می‌شود. کم‌خونی علاوه‌بر احساس خستگی یا سرماخوردگی می تواند تأثیرات دیگری هم روی بدن شما بگذارد. از دیگر علائم کم‌خونی می‌توان به داشتن ناخن‌های شکننده یا قاشقی و احتمال ریزش مو اشاره کرد. ممکن است حس کنید حس چشایی شما تغییر کرده است یا گوشتان صدای زنگ بدهد. انواع مختلف کم‌خونی ممکن است به مشکلات جدی منجر شود. مثلاً افراد مبتلا به کم‌خونی داسی شکل، اغلب به مشکلات قلبی و ریوی مبتلا هستند. کم‌خونی غیرقابل درمان، ممکن است منجر به آریتمی (ضربان قلب نامنظم)، بزرگ‌شدن قلب یا نارسایی قلبی شود. افراد کم‌خون، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت و افسردگی هستند.

کم‌خونی چگونه درمان می‌شود؟

اول از همه، پزشک متخصص شما باید تشخیص بدهد که کم‌خونی ناشی از رژیم غذایی نامناسب است یا مشکل جدی‌تری در سلامتی شما وجود دارد؟ سپس با توجه به نوع کم‌خونی و علل آن، درمان را شروع می‌کنید. کم‌خونی ناشی از فقر آهن به روش‌های زیر درمان می‌شود:

• مکمل‌های غذایی آهن
• غذاهای سرشار از آهن و غذاهایی که به بدن در جذب آهن کمک می‌کنند (مانند غذاهای دارای ویتامین C)
• آهن از طریق وریدی (IV) تزریق می‌شود. (این امر اغلب در صورت ابتلا به بیماری مزمن کلیه یا CKD انجام می‌شود.)
• انتقال سلول‌های قرمز خون
• اگر کم‌خونی شما ناشی از خونریزی داخلی باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید

انواع دیگر کم‌خونی، ممکن است به درمان‌های جدی‌تری نیاز داشته باشند. مثلاً اختلالات ژنتیکی (مانند تالاسمی بتا و کم‌خونی داسی شکل) ممکن است به پیوند مغز استخوان نیاز داشته باشند. اگر بیماری مزمن کلیوی باعث کم‌خونی شده، علاوه‌بر مکمل‌های آهن (خوراکی یا وریدی) درمان می‌تواند شامل تزریق اریتروپویتین هم باشد. اریتروپویتین، هورمونی است که دستور تولید سلول‌های قرمز خون را به مغز استخوان می‌دهد.

کم خونی همچنین در برخی موارد با سرطان در ارتباط است. هم به عنوان یک علامت و هم در درمان سرطان. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی هم باعث کم‌خونی می‌شوند. ممکن است لازم باشد درمان سرطان متوقف شود تا زمانی که کم‌خونی با آهن، انتقال خون، مکمل های تقویتی، دریافت ویتامین‌های گروه B یا دریافت دارویی برای تحریک بدن برای تولید اریتروپویتین بهبود یابد.

راه‌های درمان خانگی کم‌خونی چیست؟

واقعیت این است که درمان‌های خانگی بیشتر کاهش‌دهنده علائم و کنترل‌کننده هستند. برخی از کم‌خونی‌ها موقت و خفیف هستند و برخی ممکن است یک عمر با بیمار باقی می‌مانند. روش‌های مختلفی برای کنترل کم‌خونی وجود دارد که شخصاً می‌توانید رعایت کنید:

• یک رژیم غذایی سالم و مغذی را دنبال کنید.
• آب کافی بنوشید تا هیدراته باقی بمانید.
• مرتباً ورزش کنید. با این حال، اگر احساس ضعف کردید، با احتیاط ورزش کنید. درباره ورزش‌های ایمن و مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
• از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی که باعث کم‌خونی می‌شوند، اجتناب کنید.
• برای جلوگیری از عفونت، مرتباً دست‌های خود را بشویید.
• از دندان‌های خود به‌خوبی مراقبت کرده و مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.
• هر گونه تغییر علائم خود را به پزشک گزارش دهید.
• علائم بیماری خود را یادداشت کنید تا به محض تغییرات، متوجه شوید.

برای کم‌خونی چی بخوریم و چی نخوریم؟

انتخاب مواد غذایی در کنترل کم‌خونی بسیار اهمیت دارد. خوردن غذاهای بی‌ارزش به این معنی است که بدون جذب ماده مغذی، کالری دریافت می‌کنید. هنگام انتخاب مواد غذایی باید حواستان به بیماری‌ها و شرایط سلامتی‌تان هم باشد. تحقیقات نشان می‌دهند که برخی از مواد باعث کاهش جذب آهن می‌شوند. مثلاً نباید همرمان از مکمل‌های کلسیم و آهن استفاده کنید. می‌توانید از موارد زیر پرهیز کرده یا مصرف آن‌ها را محدود کنید:

• مواد حاوی تانن مانند قهوه، چای و برخی ادویه‌ها
• شیر
• سفیده تخم مرغ
• فیبر (البته نباید کلاً مصرف فیبر را کنار بگذارید، زیرا مصرف مکمل‌های آهن باعث یبوست می‌شود.)
• پروتئین سویا

به‌طور کلی باید غذاهای غنی از آهن و ویتامین‌های B12، B9 و C بخورید. می‌توانید این مواد را از گوشت، اسفناج، عدس و پسته تا‌ٔمین کنید. آهن را می‌توانید از منابع گیاهی هم دریافت کنید. گوشت گاو بدون چربی و بوقلمون سرشار از آهن هستند. غلات کامل و سبزیجات برگ‌تیره، منبع خوبی برای ویتامین‌های گروه B می‌باشند. مرکبات، توت‌ها و سایر غذاهای حاوی ویتامین C مانند فلفل و گوجه فرنگی میزان آهن را بهبود می‌بخشند.

حرف آخر

فراموش نکنید که درباره انتخاب رژیم غذایی و روش درمانی، نظر متخصص بر هر چیزی اولویت دارد. بنابراین چیزی را سر خود به زندگی‌تان اضافه یا از آن کم نکنید. مثلاً ممکن است با خواندن مقاله‌های مختلف نتیجه بگیرید، گریپ‌فروت برای کم‌خونی مفید است اما پزشک شما به خاطر تداخل دارویی آن را برای شما ممنوع کند. بنابراین همیشه به حرف پزشکتان گوش بدهید و قبل از هر کاری با او مشورت کنید.

اگر این مطلب برای‌تان مفید بود، پیشنهاد می‌کنیم مطلب «7 خوراکی مفید برای تقویت سیستم ایمنی بدن» را هم مطالعه کنید. همچنین شما می‌توانید فرایند خرید مکمل اصل (غذایی و تقویتی) را به صورت آنلاین از داروخانه دارودراگ (داروخانه دکتر مسعودی) انجام داده و مکمل مورد نظر خود را درب منزل تحویل بگیرید.